Wat is persoonlijk leiderschap en waarom helpt het bij omgaan met conflicten op het werk?

Persoonlijk leiderschap betekent dat je regie neemt over hoe je denkt en handelt. Je geeft als het ware leiding aan jezelf. In conflictsituaties op het werk helpt dit enorm: je blijft rustiger, bent je bewust van je eigen emoties en reageert niet puur vanuit impuls of emotie. Daardoor kun je sneller tot een oplossing komen en voorkom je dat het conflict onnodig escaleert. Met persoonlijk leiderschap pak je problemen eerder aan, nog voordat kleine ergernissen uitgroeien tot grote conflicten.

Mijn naam is Maaike Grauwmeijer, eigenaar van Junctio. Bij Junctio helpen we bedrijven en werknemers met mediation bij het oplossen arbeidsconflicten. Dat doen we door middel van coaching en mediation. In dit blog ga ik dieper in op wat persoonlijk leiderschap voor je kan betekenen.

Wat is persoonlijk leiderschap?

Persoonlijk leiderschap houdt in dat je verantwoordelijkheid neemt voor je eigen gedrag, keuzes en emoties. Het gaat erom dat jij je bewust bent van jouw aandeel en emoties in situaties. Op jezelf heb je als eerste en het beste invloed. Van daaruit kijk je ook naar de ander en naar de organisatie. In plaats van met de vinger te wijzen, stel je je lerend en zelfbewust op. Het draait om bewustwording van je sterke punten en je valkuilen, zodat je jezelf kunt bijsturen waar nodig. Iedereen kan persoonlijk leiderschap tonen, ongeacht je functie of titel, want het gaat om een innerlijke houding.

Hoe ziet persoonlijk leiderschap eruit in de praktijk?

Concreet betekent dit dat je niet op de automatische piloot reageert, maar bewust kiest hoe je met een situatie omgaat. Stel, er ontstaat gedoe op de werkvloer: twee collega’s botsen over een project. De collega die  persoonlijk leiderschap toepast, zal eerst bij zichzelf nagaan: “Wat voel ik nu en waarom raakt dit mij zo?” 

Conflicten ontstaan vaak omdat mensen het gevoel hebben dat een belangrijk doel of belang in gevaar komt. Dat roept emoties op en kan leiden tot defensief gedrag. Met persoonlijk leiderschap herken je zo’n trigger bij jezelf. Je beseft bijvoorbeeld: “Ik word boos omdat ik me niet gehoord voel bij deze beslissing.” Die zelfkennis helpt je om vervolgens verstandig te handelen in plaats van direct in de aanval te gaan.

Waarom is persoonlijk leiderschap cruciaal bij het oplossen en voorkomen van conflicten op het werk?

Conflicten escaleren vaak omdat mensen persoonlijk geraakt worden en van daaruit reageren op de ander. Inhoudelijke discussies lossen zich vaak wel op, maar situaties waarbij men bij elkaar op de verkeerde knoppen drukt, escaleren vaak. Als je je bewust bent van die knoppen zul je minder geraakt worden of weten hoe je met die geraaktheid om kunt gaan, zodat je alsnog constructief kunt reageren. 

Persoonlijk leiderschap helpt je om conflicten constructief te benaderen in plaats van te laten escaleren. Zonder deze vaardigheid reageren veel mensen vanuit boosheid of frustratie, wat het conflict vaak alleen maar erger maakt. Sterker nog, in bijna alle conflicten speelt op de achtergrond het gevoel van niet gewaardeerd of begrepen te worden. 

Vaak ben je je hier niet bewust van; beide partijen zetten de hakken in het zand en slingeren verwijten over en weer, waardoor de afstand alleen maar groter wordt. Persoonlijk leiderschap doorbreekt deze cirkel. Je bent namelijk beter in staat om te reflecteren op je eigen emoties en te luisteren naar de ander.

Waarom is open communiceren belangrijk?

Met persoonlijk leiderschap blijf je kalm genoeg om open te communiceren. Conflicten escaleren vaak door miscommunicatie: emoties lopen hoog op, mensen drukken precies op elkaars verkeerde knoppen en een constructief gesprek wordt bijna onmogelijk. Iemand die zichzelf goed leidt, zorgt eerst dat de gemoederen bedaren: haalt diep adem, zet een stap terug en bedenkt wat er echt speelt en belangrijk is. Daarbij toon je niet alleen interesse in je eigen visie, maar wil je ook oprecht weten hoe de ander ernaar kijkt.

Goede communicatie is vervolgens de sleutel om het conflict op te lossen of zelfs te voorkomen. Doordat jij rustig blijft en weet waar de kern van de situatie over gaat en hierover duidelijk communiceert, voelt de ander zich minder aangevallen. Er ontstaat ruimte om naar elkaar te luisteren.

Waarom zijn empathie en erkenning belangrijk in conflictsituaties?

Empathie en erkenning zijn makkelijker als je stevig in je schoenen staat. Persoonlijk leiderschap geeft je het zelfvertrouwen om niet defensief te worden, maar juist te kijken naar de onderliggende behoeften. 

Vaak is een conflict namelijk niet puur inhoudelijk, maar speelt er een emotionele oorzaak of behoefte onder de oppervlakte. Als je dat inziet, kun je daarop inspelen. Een krachtig hulpmiddel hierbij is erkenning geven: laten merken dat je begrijpt wat de ander voelt. Dat is dé manier om de lont uit het conflict te halen. 

Zodra mensen het gevoel hebben dat ze eindelijk gehoord worden, zakt de spanning en kunnen ze weer met je in gesprek over een oplossing. Belangrijk hierbij is dat je oprecht bent. Persoonlijk leiderschap helpt je dus om zowel je eigen emoties als die van de ander serieus te nemen. Het resultaat: meer wederzijds begrip en sneller een uitweg uit het conflict.

Problemen eerder aanpakken

Tot slot maakt persoonlijk leiderschap je proactief. Je pakt problemen eerder aan, nog voordat ze groot worden. Ik zie vaak dat conflicten onnodig escaleren en makkelijk voorkomen hadden kunnen worden als leidinggevenden tijdig de juiste vaardigheden inzetten. 

Iemand die persoonlijk leiderschap toont zal niet wegkijken, maar op tijd het gesprek aangaan (desnoods met hulp van HR of een mediator). Daarmee bespaar je alle partijen een hoop stress.

Wat zijn de risico’s van het vermijden van conflicten op het werk?

Conflicten vermijden lijkt prettig op korte termijn, maar lost niets op en maakt het vaak erger. Wanneer je een conflict negeert in de hoop dat het vanzelf overwaait, blijft het onderhuids sudderen. Een veelvoorkomende valkuil bij leidinggevenden is pleasen: iedereen te vriend willen houden en confrontaties uitstellen. 

Of wat dacht je van de struisvogelstrategie: doen alsof er geen probleem is. Helaas werkt dit averechts. Conflicten hebben de neiging om steeds verder uit de hand te lopen als je niet op tijd ingrijpt. 

Hoe langer je wacht, hoe moeilijker de weg terug wordt. Onderhuids groeien irritaties, vertrouwen brokkelt af en uiteindelijk beland je in een neerwaartse spiraal van wederzijds wantrouwen. Eén keer een misverstand of verkeerde interpretatie is vaak nog wel uit te praten, maar als er zich vele voorbeelden hebben opgestapeld, is dat veel lastiger.

Waarom is niets zeggen in een conflict vaak een slechte keuze?

Stel dat er al weken spanningen zijn in je team, maar je zegt er niets van. Je denkt misschien: “Laat ik maar niets zeggen, straks maak ik het erger.” Ondertussen wordt de sfeer slechter en nemen roddels of passief-agressief gedrag toe. Pas als de bom barst, wordt duidelijk hoe groot het conflict eigenlijk is. Dan is de relatie soms al zo verstoord dat herstellen lastig is en worden mensen meer geraakt en heeft het ook op meer mensen invloed.

In 95% van de gevallen die bij mediation komen, denken mensen bij de start dat het toch niet meer goed komt; zo hoog is het wantrouwen inmiddels opgelopen. Vaak is de enige uitweg dan nog dat men in goed overleg uit elkaar gaat. Wacht dus niet te lang en onderneem op tijd actie.

Problemen aanpakken, ook al is het spannend

Persoonlijk leiderschap betekent dat je die eerste stap durft te zetten, ook al is het spannend. Door vroegtijdig en eerlijk het gesprek aan te gaan, kun je veel ellende voorkomen. Ja, het vraagt moed om een collega of medewerker aan te spreken op lastig gedrag. En het vraagt ook moed om te erkennen dat je ergens last van hebt en je daar kwetsbaar in op te stellen. 

Maar bedenk: een kort ongemakkelijk gesprek nu is beter dan maandenlange spanningen of een escalatie later. Bovendien kun je met de juiste aanpak een conflictgesprek juist positief laten uitpakken. Je maakt juist de verbinding met elkaar sterker. Bijvoorbeeld door duidelijk te blijven en tegelijkertijd respectvol te luisteren naar de ander, zal die ander zich sneller openstellen. Zo bouw je vertrouwen op in plaats van dat het verder afbreekt.

Hoe neem je innerlijke regie in een conflict?

Door bewust met je eigen emoties en communicatie om te gaan, houd je de innerlijke regie, zelfs in lastige conflictsituaties. Enkele praktische tips om dit te doen:

Neem tijd voor zelfreflectie: 

Sta stil bij wat er gebeurt en wat je voelt. Vraag jezelf af waarom dit conflict jou zo raakt. 

Welke betekenis geef je aan bepaald gedrag? Welke gedachten heb je en kloppen die wel? Is er ook een andere visie mogelijk? Welke overtuigingen heb je en durf je die te checken? 

Conflictsituaties kunnen aanvoelen als een snelkookpan waarin emoties hoog oplopen. Begrijpen waarom je zo boos of gekwetst bent (bijvoorbeeld omdat je het gevoel hebt dat je doel of belang in gevaar is) helpt om rustiger te blijven. Wat is jouw trigger? Als je dat doorhebt, kun je bewuster reageren. Onthoud: het is belangrijk om eerst aandacht te hebben voor je eigen emoties en waarom de situatie zoveel met je doet. Daarna lukt communiceren vaak een stuk beter.

Bereid een moeilijk gesprek goed voor:

Denk van tevoren na over wat er precies speelt, wat voor jou belangrijk is en hoe je het gesprek wilt voeren. Dit is een vorm van emotionele voorbereiding. Als je helder hebt wat je wilt zeggen en hoe, ga je met meer zelfvertrouwen het gesprek in. Als je kunt aangeven wat je niet prettig vindt of graag ziet, vanuit je eigen gevoel en je weet wat je wel wilt, krijg je een ander gesprek dan als je vooral met oordelen en verwijten naar elkaar toe communiceert. 

Bedenk ook welke emoties er bij de ander kunnen spelen. Zo word je minder snel verrast door een heftige reactie en kun je professioneel blijven. Ook kun je bij de ander nagaan hoe het voor de ander is en toetsen of jouw idee hierbij klopt. Een goede voorbereiding is dus niet het opstapelen van bewijs of argumenten, maar het reflecteren op de situatie en je aanpak.

Luister actief en toon erkenning: 

Laat de ander merken dat je begrijpt wat hij of zij voelt. Dit is cruciaal om de angel uit het conflict te halen. Zorg dat je oprecht bent, niet als trucje, maar omdat je echt wilt begrijpen. 

Het effect is bijna magisch: zodra iemand zich gehoord en gerespecteerd voelt, verdwijnt de strijdlust en ontstaat er ruimte om samen naar een oplossing te zoeken.

Wees eerlijk en respectvol duidelijk:

Durf uit te spreken wat je dwarszit, maar doe dit zonder de ander aan te vallen. Duidelijkheid en eerlijkheid voorkomen dat er misverstanden of onderhuidse zorgen blijven doorsudderen. Persoonlijk leiderschap betekent ook lastige gesprekken niet uit de weg gaan, maar ze op een constructieve manier voeren.

Schakel tijdig hulp in indien nodig: 

Blijf niet te lang alleen aanmodderen als het conflict muurvast zit. Praat bijvoorbeeld met een collega of betrek HR voor advies. En soms is een externe mediator inschakelen de beste stap om het gesprek weer op gang te krijgen. Een mediator is neutraal en helpt beide partijen elkaar beter te begrijpen. 

Belangrijk is dat je niet wacht tot de situatie onhoudbaar is: op tijd hulp zoeken kan escalatie voorkomen. Innerlijk de regie nemen betekent ook erkennen wanneer je er zelf niet uitkomt en dan actie ondernemen.

Met deze stappen vergroot je jouw conflictvaardigheid en laat je zien dat je de leiding neemt over de situatie, in plaats van andersom. Je creëert een omgeving waarin conflicten besproken kunnen worden, zonder dat het meteen explodeert. Dat komt de relatie met je medewerkers of collega’s ten goede en levert uiteindelijk een productievere samenwerking op.

Conclusie

Kortom: persoonlijk leiderschap en conflictvaardigheid gaan hand in hand. Wanneer jij jezelf goed kent en bewust handelt, kun je vrijwel alle conflictsituaties op het werk de baas. Je voorkomt dat emoties je gedrag bepalen, je doorbreekt veelvoorkomende patronen als vermijden of pleasen, en je zet juist in op open communicatie en wederzijds begrip. Zo bouw je aan vertrouwen: de basis voor elke goede samenwerking.