Hoe beheers ik emoties als leidinggevende?

Als leidinggevende krijg je te maken met druk, verwachtingen en momenten waarop emoties snel oplopen. Een lastige vergadering, een collega die onverwacht fel reageert of een conflict dat al langer speelt. Juist in zulke situaties bepaalt jouw reactie de sfeer en het vervolg. 

Veel leidinggevenden vragen zich daarom af hoe ze hun emoties beter kunnen beheersen zonder kil of afstandelijk te worden. 

In dit blog lees je hoe je dat doet. Je krijgt inzicht in wat er gebeurt tijdens stressvolle momenten, waarom emoties soms zo intens voelen en hoe je stap voor stap meer grip krijgt op je reactie. Zo kun je kalm en duidelijk blijven, ook wanneer de spanning oploopt.

Dit blog is geschreven door Maaike Grauwmeijer, eigenaar van Junctio. Bij Junctio helpen we bedrijven en werknemers bij het oplossen en voorkomen van arbeidsconflicten. Dat doen we door middel van coaching, opleiding en mediation.

Waarom is emotiebeheersing belangrijk voor leidinggevenden?

Als leidinggevende ben jij  het voorbeeld voor je team. Je wilt zorgen voor vertrouwen en veiligheid op de werkvloer. Maar wat gebeurt er als jouw emoties met je aan de haal gaan? Stel dat je uitvalt tegen een medewerker in boosheid of zichtbaar geërgerd raakt tijdens een teamoverleg. De kans is groot dat dit de situatie alleen maar verergert en het vertrouwen schaadt. Collega’s kunnen schrikken of zich onveilig voelen, en het conflict escaleert eerder dan dat het oplost.

Conflict vermijden of vol in de emotie

Ik zie in de praktijk vaak twee valkuilen. Sommige leidinggevenden proberen een conflict te vermijden: ze slikken hun ergernis in of stellen een lastig gesprek uit in de hoop dat het “wel overwaait”. 

Andere leidinggevenden doen precies het tegenovergestelde: ze gaan vol in de emotie mee en uiten hun irritatie of boosheid direct en fel. Beide reacties werken averechts. Vermijden lost niets op; problemen sudderen door. Emotioneel ontploffen maakt de kloof alleen maar groter en kan zelfs professionele relaties beschadigen.

Je bent geen robot als leidinggevende

Emoties horen bij mensen. Ook als leidinggevende ben je een mens en geen robot. Het is dus normaal dat je geraakt wordt door bepaalde situaties. Misschien voel je je persoonlijk aangevallen als iemand kritiek levert, of raak je gefrustreerd als doelen in gevaar komen. In vrijwel ieder conflict speelt het gevoel van niet gewaardeerd of niet begrepen te worden een grote rol. 

Die onderhuidse emoties maken dat kleine kwesties groot kunnen worden. Juist daarom is het zo belangrijk om als leider bewust met je emoties om te gaan. Zo voorkom je dat een lastige situatie onnodig escaleert door een emotionele uitbarsting. In plaats daarvan kun je het gesprek in goede banen leiden en naar oplossingen zoeken.

Waarom reageren we zo heftig in conflictsituaties?

Het overkomt de beste: je zit in een conflict en ineens schiet je uit je slof. Dit heeft veel te maken met hoe ons brein werkt. Een conflict voelt voor je lichaam alsof er gevaar dreigt. Je stresssysteem gaat aan: je hartslag versnelt, je ademhaling wordt hoog en je maakt stresshormonen aan. Evolutionair gezien hebben mensen dan twee primaire reacties: vechten (fel in de aanval gaan) of vluchten (uit de situatie weggaan of het onderwerp vermijden). Dit gebeurt razendsnel en vaak zonder dat je er bewust over nadenkt.

Dat heftige gevoel komt meestal omdat er iets belangrijks voor jou op het spel staat. Misschien voel je je respect of autoriteit aangetast, of ben je bang om de controle te verliezen. Vaak zie je dat een conflict ontstaat zodra iemands doel, waarde of behoefte in gevaar komt. Die dreiging roept emoties op (bijvoorbeeld boosheid, angst of onzekerheid) en die emoties leiden tot bepaald gedrag, zoals harde woorden of juist stilzwijgen.

Emoties zijn signalen

Het is goed om te beseffen dat een emotie eigenlijk een signaal is. Emoties vertellen je dat er iets aan de hand is dat aandacht nodig heeft. Boosheid kan bijvoorbeeld een signaal zijn dat je een situatie oneerlijk vindt. Frustratie kan betekenen dat je je machteloos voelt. Angst of spanning geeft aan dat er iets gebeurt wat mogelijk risico’s heeft. Die signalen serieus nemen is belangrijk.

Soms schrik je misschien van je eigen heftige reactie en vraag je je af: “Moet ik als leidinggevende dan maar volledig neutraal en emotieloos zijn?” Gelukkig niet! Emotiebeheersing betekent niet dat je ineens niets meer mag voelen of geen mening mag hebben. Je hoeft je emoties niet weg te drukken of te doen alsof ze er niet zijn. Integendeel, dit werkt averechts. Het is normaal en gezond om iets te voelen en dit juist toe te laten. Het gaat erom wat je vervolgens met dat gevoel doet en hoe je het in je reactie laat terugkomen.

Emotiebeheersing houdt in dat jij de regie houdt: je herkent het signaal dat de emotie je geeft en kiest bewust hoe je daarop reageert. Je laat je niet overweldigen wat tot een impulsieve uitbarsting leidt, maar handelt vanuit rust en helderheid. Dit is iets anders dan alles maar inslikken. Je mag best laten merken dat iets je raakt, maar op een gecontroleerde manier en op het juiste moment.

Is emotiebeheersing een karaktereigenschap of een vaardigheid?

Misschien denk je: “Ik ben nu eenmaal een emotioneel mens, dat verander ik toch niet?” Het goede nieuws is dat emotiebeheersing een leerbare vaardigheid is. Niemand wordt geboren als perfecte, koelbloedige leider. De kwaliteiten die je bewondert in rustige, evenwichtige leiders zijn het resultaat van zelfinzicht en oefening.

Emotiebeheersing ontwikkel je net als een spier. In het begin kost het moeite om bijvoorbeeld kalm te blijven in een verhitte discussie. Maar hoe vaker je oefent, hoe sterker je “emotieregulatie-spier” wordt. Je bouwt als het ware emotionele veerkracht op. Dat merk je op termijn: je raakt minder snel van slag, en als je wel heftige emoties voelt, kun je ze sneller hanteren. 

Veel gedoe op de werkvloer is te voorkomen als leidinggevenden de juiste conflictvaardigheden en communicatietechnieken toepassen. 

Hoe ga je bewust om met emoties tijdens een conflict?

Je weet nu dat emoties belangrijk zijn en dat je ze kunt leren sturen. Maar hoe pak je dat aan in de praktijk? Een conflict of moeilijke situatie verloopt vaak onvoorspelbaar. Toch kun je een paar concrete stappen zetten om jezelf en de ander rustig te houden.

1. Erken eerst je eigen emotie. 

Merk je dat je boos, gekwetst of gestrest raakt? Probeer dat gevoel bij jezelf te benoemen: “Dit maakt mij echt kwaad” of “Ik voel me nu gekwetst door wat er gebeurt.” Alleen al erkennen wat je voelt, helpt om het iets minder overweldigend te maken. Het voorkomt ook dat je je emotie ontkent of opkropt. Zie het als even op de pauzeknop drukken. Je geeft jezelf intern toestemming om het gevoel te hebben, zonder er direct iets mee te doen.

Onderzoek ook waar de emotie voor jou echt over gaat. Vaak zit er een behoefte onder of een overtuiging die belemmerend werkt. Door dit te onderzoeken, zal de emotie afnemen en kun je in je reactie communiceren waar het echt over gaat.

Het is cruciaal om hierin jezelf echt te horen (te ondersteunen). Zolang je dit niet doet, zul je vaak ervaren dat de ander jou niet hoort, omdat de emotie je nog dwarszit. 

2. Neem eventueel afstand voor je reageert. 

Zit je midden in een verhitte discussie? Stel een korte pauze voor. Even een paar minuten ademhalen of desnoods een korte wandeling kan wonderen doen om je hoofd weer koel te krijgen. Zeker als je merkt dat je dreigt te ontploffen, is het beter om kort afstand te nemen dan om iets te zeggen waar je later spijt van krijgt. 

3. Erken het gevoel van de ander. 

Als de ander boos of verdrietig is, heeft het weinig zin om meteen de inhoud in te duiken of de ander te overtuigen dat hij/zij niet zo moet doen. Dat werkt meestal als olie op het vuur. Wat wel helpt, is laten merken dat je ziet wat de ander voelt. Geef erkenning zonder meteen inhoudelijk discussie te voeren. Hiermee zeg je niet dat de ander gelijk heeft, wel dat je zijn of haar gevoel begrijpt.

Vaak zie je vrijwel direct effect: de ander voelt zich gehoord en de scherpe randjes gaan eraf. De spanning zakt, waardoor jullie beiden weer rustiger kunnen nadenken. Pas dan ontstaat er ruimte om inhoudelijk te praten over een oplossing. 

Welke praktische tips kun je meteen toepassen?

Ik vat graag de inzichten samen in een aantal praktische tips die je direct kunt oefenen in jouw dagelijkse praktijk:

• Herken je stresssignalen: let op de fysieke tekenen van oplopende emoties. Voel je je hart bonken, gaan je schouders omhoog of praat je sneller? Dat zijn signalen om even op de rem te trappen. Haal een paar keer diep adem of drink een slok water. Doorbreek het automatische patroon van direct reageren.
  
• Stel uitstelgedrag aan de kaak: merk je dat je moeilijke gesprekken uit de weg gaat omdat je bang bent voor emoties? Spreek met jezelf af om het juist wel aan te gaan, maar voorbereid. Schrijf van tevoren op wat je wilt zeggen en waar je bang voor bent. Door het op papier te zetten, verminder je de emotionele lading al. Ga het gesprek aan op een moment dat je uitgerust bent, niet aan het eind van een lange dag.
  
• Gebruik erkenning als de-escalatie: ik noemde het al, maar het is zo belangrijk; erkennende woorden kunnen een hoop gedoe besparen. Probeer in je volgende lastige gesprek eens expliciet het gevoel van de ander te benoemen. Je zult zien dat het gesprek een andere toon krijgt, constructiever en minder vijandig. Dit geldt uiteraard ook voor je eigen gevoelens. Zolang je die niet erkent, heeft je brein de neiging om de schuld van die emotie bij de ander te leggen namelijk.
  
• Oefen met kleine momenten: emotieregulatie kun je trainen in alledaagse situaties, niet alleen in grote conflicten. Dit start ook weer bij erkenning. Als je voor jezelf erkent: ik erger mij aan het feit dat dit zo lang duurt en je staat jezelf toe om dit te voelen, kun je het loslaten. Daarnaast kun je ook praktisch proberen om jezelf te kalmeren. Probeer bijvoorbeeld eens bewust kalm te blijven als een vergadering uitloopt of als het druk is en je je gejaagd voelt. Let op je ademhaling, ontspan je schouders.
  
• Leer van elke ervaring: Gaat het toch een keer mis en word je te emotioneel? Wees niet te hard voor jezelf, maar leer ervan. Kijk terug met mildheid: wat was de trigger? Hoe had ik het anders kunnen doen? Waar het om gaat, is dat je je er bewuster van wordt en het de volgende keer anders aanpakt.
  

Conclusie: een vaardigheid die je kunt leren

Emoties horen bij leidinggeven, bij mensen, en volledig emotieloos zal (en hoef) je nooit te worden. Maar je kunt wel leren om je emoties de baas te blijven in plaats van dat ze jou de baas zijn. Door bewustwording, oefening en misschien wat ondersteuning, ontwikkel je stap voor stap meer emotionele intelligentie in je rol als leidinggevende.

Onthoud: emotiebeheersing is geen aangeboren talent van “koele kikkers”, maar een ontwikkelbare vaardigheid. Wat vandaag nog moeilijk is, kan over een paar maanden al flink verbeterd zijn als je ermee aan de slag gaat. Het resultaat? Jij staat zelfverzekerder in uitdagende situaties, jouw team voelt zich veilig en gehoord, en conflicten lossen sneller op in plaats van uit de hand te lopen.

Een leidinggevende die zijn emoties beheerst, creëert rust, vertrouwen en verbinding. Dat is niet alleen prettig werken, maar ook de sleutel tot succes op de werkvloer. En bedenk: elke moeilijke situatie is een oefenkans.