Werkt mediation als het ‘moet’?

Dit zinnetje schiet regelmatig bij verschillende actoren in ons werkveld door het hoofd. Ook wel eens bij ons, hoor. We zien regelmatig dat de bereidheid om te mediaten er (zeker in het begin) eigenlijk nauwelijks is, maar omdat er een advies is van de bedrijfsarts partijen verplicht zijn toch deel te nemen. En bij werkgevers zit er soms nog het extra motief op dat, mocht het tot een juridisch proces komen, de rechter vaak toch zal kijken of er al alles aan is gedaan. Als er dan geen mediation in je dossier zit, is de kans groot dat hij je terug zal sturen om dat eerst eens te proberen. Dan kun je het beter zelf eerst al hebben gedaan.

Sommige werknemers stellen mediation voor vanuit tactiek (daarmee moet er wel een conflict zijn en wat als de werkgever weigert). Dit resulteert erin dat de beleving kan zijn, en het soms ook echt zo is, dat er een mediationtraject wordt opgestart, niet omdat partijen nou echt denken dat het ze zoveel zal opleveren, maar omdat het moet (of uit tactiek). Maar is dat dan per definitie verkeerd en betekent het dat het sowieso zal mislukken? Nou, zeker niet altijd.

Het hangt allemaal af van de houding van partijen

Mediaten heeft alleen maar zin als er wel een bepaalde wil (bereidheid tot medewerking) is bij partijen. De wil om iets op te lossen, om zich in te zetten, om bepaalde overtuigingen los te laten, een goed gesprek te voeren. Als dat er is, dan kan mediation in alle situaties, ook de meer ‘verplichte’, echt zin hebben. Partijen zijn dan bereid om eraan te werken en wanneer dat het geval is, zal de mediation meestal wel iets opleveren. Moet dat dan per se meteen de oplossing zijn? Het liefst wel natuurlijk, maar vaak is het ook al winst wanneer de boosheid en frustratie wat af is genomen, mensen beter in staat zijn er ook van een andere kant naar te kijken en misschien de ander wel weer iets beter te begrijpen of dat er duidelijkheid is over hoe men ertegen aan kijkt en welke wegen er nog zijn.

Het komt overigens zelden voor dat mensen veel vertrouwen in de mediation hebben of ernaar uitkijken. Het gevaar is om deze sceptische houding of wantrouwen aan te zien voor tactisch of strategisch gedrag. Dat is meestal niet zo. Je zit niet zomaar in een conflict-situatie en als het makkelijk oplosbaar was, dan had je waarschijnlijk geen mediator nodig.

Maar als die wil echt ontbreekt….?

Het komt wel eens voor. Dat je echt kunt merken dat de wil ontbreekt. Soms bij beide partijen, maar meestal dan bij één. Je ziet dan een starre, gesloten houding.

Ze zullen zich deze keer niet uit de tent laten lokken!! Het is dan hard werken voor ons als mediators (wat eigenlijk niet de bedoeling is ;-)). We gaan dan op zoek naar een opening. Is er toch nog een manier waarop we deze persoon aan het praten kunnen krijgen? Is er toch nog iets wat hem kan motiveren om met de ander te verbinden? Vaak lukt dit alsnog. Maar kost het wel tijd en moeite.

En soms lukt het ook gewoon echt niet. Dat is vermoeiend en frustrerend voor alle betrokkenen. Maar… we kunnen mensen niet dwingen. Uiteindelijk blijft het toch aan partijen zelf.

Is mediation in die gevallen dan een wassen neus?

Ja, in die extreme gevallen, dat iemand echt het hele traject star, onbewogen en niet meewerkend blijft…. dan zit er officieel wel een mediation in het dossier, maar is het op geen enkele manier echt geprobeerd. De vraag is of je dan kunt stellen of er wel echt mediation heeft plaatsgevonden (hier is ook rechtspraak over). Tegelijkertijd is er geheimhouding afgesproken, dus dat maakt het extra complex.

• Meer weten over geheimhouding in mediations?

Wel mediation gedaan, maar eigenlijk niet meegewerkt en hier kunnen we niks over zeggen…. frustrerend en het voelt onrechtvaardig. Maar gelukkig geldt dat echt maar voor een héél klein percentage van de gevallen en heeft de mediation in bijna alle gevallen echt wel iets gebracht.

Ben jij die andere partij? Een tip: Maak het bespreekbaar

In bijna alle gevallen, is er toch wel enige bereidheid te vinden. En is het ook wel logisch dat er sceptisch naar gekeken wordt (als je vertrouwen had dat er een oplossing kon komen, dan had je de mediation waarschijnlijk niet nodig gehad). Het is ons vak om te bezien waar de openingen zitten en in de meeste gevallen ontstaat er echt wel ruimte om ergens naartoe te werken.

Maar toch… het is voor ons als mediator lastig om te beoordelen of iets van te zeggen tijdens de mediation. Want het tast (ogenschijnlijk) gelijk onze neutraliteit en onpartijdigheid aan. Als jij nu deelnemer bent aan de mediation en de ander voor jouw gevoel alleen maar de tijd aan het uitzitten is, maar niet gemotiveerd is om mee te doen, dan kun je dat het beste wel bespreekbaar maken. Niet op een beschuldigende manier, maar wel aangeven dat je dat merkt en dat je het gevoel hebt op deze manier niet verder te komen.

Vervolgens kunnen we dan samen kijken wat er wél mogelijk is. En wie weet is dat wel het breekpunt en kun je vanaf daar alsnog constructief in gesprek.