Hoe vrijwillig is mediation in het arbeidsrecht eigenlijk?

In het algemeen is mediation een vrijwillig proces. Dit is een van de pijlers van mediation en dit houdt in dat je niet verplicht bent eraan mee te werken. Bij een rechter bijvoorbeeld, zul je moeten verschijnen als je daarvoor wordt opgeroepen. Doe je dat niet dan heeft dat gevolgen. Maar bij mediation is dat in de basis niet zo. Je kunt het niet afdwingen, maar tegelijkertijd geldt in het arbeidsrecht wel dat er soms best wat risico’s aan kunnen zitten wanneer je er niet aan meewerkt.  

Bekijk hier onze video over dit onderwerp. Je kunt natuurlijk ook gewoon hieronder verder lezen!

Wanneer kan het gevolgen hebben om niet deel te nemen aan mediation?
Dat is in een aantal situaties zo. Wat je in de praktijk meestal ziet is dat mediation in het arbeidsrecht wordt ingezet wanneer er sprake is van een verzuimsituatie. De medewerker is dan arbeidsongeschikt. Als er in die verzuimsituatie ook een conflict speelt, of de verzuimsituatie is juist ontstaan door het conflict, dan zal de bedrijfsarts op enig moment mediation adviseren. Als de bedrijfsarts mediation adviseert, dan betekent dat wel dat als je hier niet aan meewerkt als medewerker, dat je dan eigenlijk niet meewerkt aan de re-integratie. Dus als een werknemer dan niet wil mediaten, of zichzelf er niet toe in staat acht, dan zal de werkgever op grond van de Wet Verbetering Poortwachter zelfs actie moeten ondernemen. Waarschijnlijk zal dat in eerste instantie in de vorm van een brief zijn waarin ze omschrijven wat ze van de medewerker verwachten en dat ze willen dat je toch meewerkt met de mediation, en het anders zien als niet meewerken aan de re-integratie.  

En dat kan weer gevolgen voor je loon hebben. Dus in die zin is het toch niet zo vrijwillig. Want, als het gevolgen heeft als je het niet doet, dan wordt de keuze om het niet te doen natuurlijk wel wat lastiger.  

Gevolgen gelden niet alleen voor werknemers, ook werkgevers lopen risico 
Andersom is het ook zo dat wanneer de werkgever geen behoefte aan mediation heeft of niet wil, eigenlijk hetzelfde geldt. Dan kan het UWV, op het moment dat die de re-integratiemaatregelen gaat beoordelen, hier iets van vinden en kan aan de werkgever een boete opleggen of de loondoorbetalingsverplichting verlengen. Dus wanneer je als werkgever niet aan de mediation hebt meegewerkt kan het in een arbeidsongeschiktheidssituatie ook financiële gevolgen hebben. 

Wat kun je doen als je echt niet wilt of kunt meewerken?
Natuurlijk kunnen er ook redenen zijn op grond waarvan de werkgever of de werknemer het niet eens is met de bedrijfsarts. Als je dat echt vindt, is het wel belangrijk dat je daarin actie onderneemt. Dat kan in de vorm van het aanvragen van een second opinion of een deskundigenoordeel. Wij als mediator hebben daarvan niet zoveel te vinden. Dit is niet onze rol. Wij besluiten niet of iemand wel of niet deel moet nemen. Plus, op het moment dat we hier iets van vinden, hebben we gelijk een van de partijen (namelijk de andere) tegen ons. We verliezen dan onze neutraliteit.

Het is dus heel belangrijk om hier zelf actie in te ondernemen. En soms kunnen we daarin toch nog wel een weg met elkaar in vinden. Daarbij kan het helpen als we hierover met de partijen van gedachten wisselen zodat we alsnog een eerste stap kunnen zetten in de mediation.  

Wat zijn de risico’s als er geen sprake is van een verzuimsituatie?
Ook buiten arbeidsongeschiktheid en verzuim kunnen er situaties zijn dat je er toch last van krijgt als je geen mediation hebt ingezet. Bijvoorbeeld als er een verstoorde arbeidsverhouding is en je gaat als werkgever bij de rechter proberen een ontslag te realiseren. Als je dan geen mediation hebt ingezet kan het zijn dat de rechter daar iets van vindt, namelijk dat je daarmee dus te weinig hebt gedaan om te kijken of de verhoudingen nog verbeterd hadden kunnen worden. En soms kan de rechter je ook daadwerkelijk opdragen om die stap alsnog te zetten. Hetzelfde geldt voor een werknemer die weigert om in zo’n geval mee te werken aan een mediation en dan vervolgens wel in een procedure beweert dat de arbeidsverhouding niet te herstellen is of beweert dat alles heel goed is, maar wel weigert mee te werken aan mediation, en dat juist een blijk geeft van dat er spanningen zijn. Dus in die zin zijn er – juridisch gezien – nog best wel wat haken en ogen als je niet wilt meewerken aan een mediation.  

Conclusie: hoe vrijwillig is mediation in het arbeidsrecht?
En we begonnen met de vraag, hoe vrijwillig is het dan? Wij leggen het zo uit: als je eenmaal bent begonnen aan de mediation, betekent dat niet dat je er maar mee door moet gaan; je kunt op ieder moment stoppen. Wij checken aan het eind van ieder gesprek hoe nu verder. Wat willen jullie gaan doen, kunnen jullie samen verder of heb je nog verdere begeleiding nodig? 

Je kunt altijd de keuze maken om de mediation niet verder voort te zetten. En wij als mediator zullen daar ook geen uitspraken over doen, en altijd op een neutrale manier vastleggen dat er een einde is gekomen aan de mediation.  

Heb je hier verder nog vragen over? Vraag het ons gerust!